هوش مصنوعی به تاکسی رسید؛ روبوتاکسی در راه شهر
گزارش حاضر به بررسی اثرات گسترش روبوتاکسی‌ها بر اقتصاد شهری، الگوهای جابه‌جایی، بازار کار، مقررات، محیط‌زیست و آینده شهرسازی می‌پردازد؛ پدیده‌ای که به‌سرعت در حال رشد است و می‌تواند شیوه سفر و زندگی میلیون‌ها شهرنشین را متحول کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، شهر‌ها بازتابی از شیوه رفت‌وآمد ساکنان خود هستند و اکنون در آستانه بزرگ‌ترین تحول حمل‌ونقلی از زمان اختراع خودرو قرار دارند. روبوتاکسی‌هایی که امروز در خیابان‌های سان‌فرانسیسکو و لس‌آنجلس تردد می‌کنند، هرچند ظاهری شبیه خودرو‌های معمولی دارند، اما با گسترش و تکامل‌شان، تحت قواعد کاملاً متفاوتی نسبت به خودرو‌های معمولی عمل خواهند کرد و در نتیجه شکل شهر‌ها را دگرگون می‌کنند.
در سال آینده حضور این خودرو‌ها پررنگ‌تر خواهد شد. ویمو، شرکت خودران گوگل، قصد دارد خدمات خود را به شهر‌هایی مانند میامی و واشنگتن و برای نخستین بار به لندن گسترش دهد؛ جایی که این شرکت مستقیماً با اوبر رقابت خواهد کرد، زیرا اوبر نیز برنامه ورود خدمات خودران به لندن را دارد. تجربه سان‌فرانسیسکو نشان می‌دهد که مقاومت عمومی و نظارتی، که در بسیاری از شهر‌ها نیرویی قدرتمند است، قابل غلبه است. در سال ۲۰۲۳ اکثریت اندکی از ساکنان مخالف روبوتاکسی‌ها بودند، اما امروز دوسوم آنان از این فناوری استقبال می‌کنند.
ایمنی بیشتر و تغییرات بازار؛ آغاز یک تحول جهانی
شهر‌های پیشرو تصویری از آینده ارائه می‌دهند. آمار‌ها نشان می‌دهد خودرو‌های ویمو ده برابر کمتر از رانندگان انسانی در تصادفات جدی دخالت دارند. تاکنون در سان‌فرانسیسکو، برخلاف نگرانی‌ها، رانندگان تاکسی یا خودرو‌های اشتراکی شغل خود را از دست نداده‌اند، زیرا روبوتاکسی‌ها در بخش گران‌تر بازار فعالیت می‌کنند. هزینه یک سفر با ویمو حدود یک‌سوم گران‌تر از سرویس‌های معمولی است که به استفاده از خودرو‌های لوکس و هزینه‌های تحقیق و توسعه مربوط می‌شود. با این حال سهم بازار آنها با سرعت رشد می‌کند.
این تنها آغاز مسیر است. روبوتاکسی‌ها فعلاً زیان‌ده هستند، اما انتظار می‌رود هزینه ارائه خدمات آنها کاهش چشمگیری یابد؛ زیرا مهم‌ترین ویژگی‌شان این است که راننده‌ای پشت فرمان نیست. این موضوع اقتصاد خودرو را به‌کلی دگرگون می‌کند. برخلاف تاکسی‌های معمولی، دیگر نیازی به پرداخت دستمزد راننده نیست و هزینه هر سفر کاهش می‌یابد. همچنین برخلاف خودرو‌های شخصی که اکثر ساعات روز بلااستفاده می‌مانند، روبوتاکسی‌ها می‌توانند بخش عمده شبانه‌روز فعال باشند و هزینه ساخت آنها در تعداد بیشتری سفر تقسیم شود. با تولید انبوه، قیمت فناوری‌های موردنیاز نیز کاهش خواهد یافت. حتی شرکت‌هایی مانند تسلا می‌کوشند استفاده از دوربین را جایگزین سنسور‌های گران‌قیمت لیدار کنند.
کاهش مالکیت خودرو و چالش بزرگ ترافیک
این تحول اقتصاد مالکیت خودرو را نیز تغییر خواهد داد. در مناطق روستایی که چگالی جمعیت پایین است، شاید تغییر چندانی رخ ندهد، اما برای شهر‌ها و حومه‌ها، جذابیت مالکیت خودرو ممکن است کاهش یابد. در آمریکا به‌طور میانگین ۱۵ درصد هزینه‌های خانوار صرف مالکیت خودرو می‌شود؛ بنابراین کاهش این هزینه برای بسیاری جذاب خواهد بود.
اما دسترسی ارزان و آسان به حمل‌ونقل شهری می‌تواند یک مشکل جدی ایجاد کند: افزایش ترافیک. ترافیک یک «برون‌ریز اقتصادی» کلاسیک است؛ زیرا هزینه ازدحام ناشی از هر خودرو بر دوش سایر رانندگان نیز می‌افتد. در شرایطی که دیگر نیازی به رانندگی نیست و هزینه هر سفر بسیار کم می‌شود، خطر قفل‌شدگی کامل شهر‌ها وجود دارد.
راه‌حل اقتصادی روشن است: اخذ عوارض ازدحام. هرچند این سیاست دهه‌هاست در اروپا اجرا می‌شود، در آمریکا بسیار نامحبوب است. نیویورک پس از سال‌ها کشمکش توانست چنین طرحی را تصویب کند. اما موج روبوتاکسی‌ها ممکن است شهرداری‌ها را مجبور کند دوباره به این سیاست فکر کنند، زیرا خودرو‌های خودران کمتر قوانین را نقض می‌کنند و جریمه‌ها کاهش می‌یابد؛ بنابراین کسری بودجه شهری افزایش خواهد یافت. معرفی این هزینه به‌عنوان «مالیات روبات» شاید پذیرش آن را آسان کند.
پیامد‌های شغلی و اقتصادی؛ برندگان و بازندگان
با کاهش هزینه خدمات، احتمالاً شغل رانندگان تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. در آمریکا بیش از یک میلیون راننده تاکسی و اتوبوس و بیش از سه میلیون راننده کامیون وجود دارد. از بین رفتن بخشی از این مشاغل اجتناب‌ناپذیر است. گروه‌های کمتر مورد توجه نیز آسیب خواهند دید؛ مثلاً با کاهش تصادفات، تقاضا برای وکلای پرونده‌های آسیب‌دیدگی شخصی کاهش می‌یابد و با کاهش خرید خودرو، نمایندگی‌ها و فروشندگان خودرو‌های کارکرده دچار رکود می‌شوند.
از سوی دیگر، مشاغل جدیدی در حوزه مدیریت ناوگان، تعمیرات، مراکز خدمات یا نظارت بر ناوگان خودران ایجاد خواهد شد، هرچند تعداد آنها به‌اندازه مشاغل از دست رفته نخواهد بود. این تغییرات بدون شک اختلالات اجتماعی ایجاد می‌کند، اما در عین حال فرصتی نیز هست؛ زیرا در بسیاری از کشور‌های ثروتمند جمعیت فعال رو به کاهش است و آزاد شدن نیرو کار می‌تواند برای اقتصاد ارزشمند باشد.
افزایش بهره‌وری و تأثیر بر سلامت عمومی
در صورت گسترش خودرو‌های خودران، بهره‌وری صنعت حمل‌ونقل افزایش می‌یابد و کل اقتصاد نیز سود می‌برد. یک کارمند آمریکایی به‌طور متوسط روزانه نزدیک به یک ساعت در مسیر رفت‌وآمد صرف می‌کند. اگر حتی بخش کوچکی از این زمان قابل تبدیل به زمان کار باشد، خروجی اقتصادی افزایش می‌یابد. خودرو‌های خودران با حرکت آرام‌تر و سیستم تعلیق بهتر، امکان کار در مسیر را فراهم می‌کنند. علاوه بر آن، کاهش تصادفات به معنای کاهش هزینه‌های بیمارستانی و مراقبتی است.
تغییرات شهری؛ فرصت‌ها و تهدید‌های جدید
فضا‌های پارکینگ در مراکز شهر‌های آمریکا حدود یک‌چهارم مساحت آنها را اشغال می‌کند. با روبوتاکسی‌ها، بسیاری از این فضا‌ها می‌تواند به کاربری‌های مفیدتر مانند مسکن یا دفاتر اداری تبدیل شود. پارکینگ‌های کنار خیابان می‌توانند به محل پیاده‌سازی یا ایستگاه‌های سوار و پیاده تغییر یابند و پیاده‌روی در شهر‌ها لذت‌بخش‌تر شود. همچنین کاهش تصادفات می‌تواند دوچرخه‌سواری شهری را افزایش دهد و در نتیجه تراکم و پیوستگی مراکز شهری نیز تقویت شود.
اما در مناطق حومه احتمال افزایش پراکندگی شهری وجود دارد، زیرا سفر‌های طولانی‌تر قابل تحمل‌تر خواهند شد. خودرو‌های خودران ممکن است مسافران را از حمل‌ونقل عمومی کارآمد مانند اتوبوس و مترو دور کنند و موجب کاهش درآمد و سپس افت کیفیت این خدمات شوند؛ بنابراین سیاست‌گذاران باید با سرمایه‌گذاری بیشتر و استفاده از فناوری خودران در اتوبوس‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی از این «مارپیچ مرگ» جلوگیری کنند.
الزامات جدید برای قانون‌گذاری و امنیت شهری
جاده‌هایی که تحت سلطه روبوتاکسی‌ها قرار می‌گیرند نیازمند مقررات سخت‌گیرانه‌تر خواهند بود. رانندگان انسانی گاهی در برابر خودرو‌های خودران رفتار تهاجمی دارند، زیرا می‌دانند الگوریتم‌های محتاط خودرو‌های خودران ریسک تصادف را نمی‌پذیرند. عابران پیاده نیز ممکن است با جسارت بیشتری از خیابان عبور کنند. از سوی دیگر، خودرو‌های بدون راننده می‌توانند هدف سرقت یا خرابکاری باشند و این مسئله نیازمند ایجاد سازوکار‌های امنیتی تازه است.
جمع‌بندی؛ آینده نامعلوم، اما پرامید
چگونگی شکل‌گیری «شهر خودران» هنوز قابل پیش‌بینی دقیق نیست. همان‌طور که نزدیک به یک قرن طول کشید تا شهر‌های مبتنی بر خودرو در آمریکا تثبیت شوند، دوران خودرو‌های خودران نیز مسیری پیچیده و زمان‌بر خواهد داشت. با این حال، در کنار تمام خطرات و چالش‌ها، این فناوری ظرفیت ایجاد تحول گسترده در اقتصاد، شهرسازی، حمل‌ونقل و کیفیت زندگی شهرنشینان را دارد.
